استفاده از سموم دفع آفات بنایراین از جنگ جهانی دوم متداول شد .زیرا قسمتی از این جنگ بر تحقیقات علمی در زمینه پایان دادن به گرسنگی متمرکز بود.- بنابراین استفاده از سموم کشاورزی دلیل افزایش بهره وری و در دسترس بودن مواد غذایی جهت انسان ها خواهد شد-. در حال حاضر سالانه ۳-۲ میلیون تن سموم دفع آفات استفاده می بشود.
با اینحال استفاده از سموم دفع آفات در محیط هایی که آگاهی کمی در رابطه با تأثیرات مضر آفت کش ها وجود دارد .می تواند سلامت انسان و محیط زیست را به مخاطره بیاندازد. با استفاده نادرست از سموم دفع آفات آنها توسط آب باران شسته شده .و به طور رواناب به داخل رودخانه ها و آب های زیرزمینی رفته و محیط را آلوده می کنند.
آشنایی با پرمصرف ترین سموم در کشاورزی
به طور کلی سموم کشاورزی یک ماده شیمیایی (مانند کاربامات) یا یک عامل بیولوژیکی (مانند ویروس ، باکتری یا قارچ) هست.
که دلیل جلوگیری ، عدم توانائی ، کشتن یا در غیر این صورت مهار آفات می شوند-. آفات هدف می تواند شامل حشرات ، پاتوژن های گیاهی ، علف های هرز ، حلزون ، پرندگان ، پستانداران ، ماهی ها ، نماتد ها (کرم های گرد) و میکروب هایی باشد .که محصولات را نابود می کنند . دلیل ایجاد مزاحمت و یا شیوع بیماری می شوند.
و یا ناقل بیماری هستند.در کنار این فواید ، سموم دفع آفات دارای اشکالاتی همچون سمیت بالقوه جهت انسان و سایر گونه ها هستند.در ادامه بعضی از پرکاربردترین سموم کشاورزی معرفی می بشود .
سم دلتامترین Deltamethrin:
یک حشره کش از تیم پایروترئیدهاست که با مکانیسم تماسی و گوارشی عمل می شود .- این سم جهت مبارزه با لارو پروانه ها ، سوسک ها و مگس هاوسن، هاوزنجرک ها و تریپس مفید هست.
سم آمیتراز Amitraz:
یک سم حشره کش-کنه کش غیر سیستماتیک با تاثیر تماسی- تنفسی هست – از مزایای این سم این هست که جهت انسان و دام کم خطر بوده و زنبور عسل را نیز نابود ن می شود. – این سم جهت از بین بردن کنه های تارتن- پسیل پسته، مگس های سپید و عسلک پنبه استفاده می بشود.
سم پرمترین permethrin:
پرمترین یک حشره کش غیر سیستماتیک تماسی – گوارشی هست. که باید با دیدن آفات از آن استفاده شود .زیرا خاصیت دورکنندگی دارد- این سم جهت بسیاری از حشرات مثل لارو پروانه ها ، حشرات خانگی، آفات مینوز استفاده می بشود.
سم دیازینون Diazinon :
یک سم حشره کش – کنه کش فسفره با اثر تماسی گوارشی- تنفسی هست .که جهت مبارزه با آفاتی مثل سوسک سیاه گندم، کرک ساقه خوار، سن گلابی ، کرم سپید ریشه، شپشک های سپید ، شته خونی و آگروتیس مورد استفاده هست .
سم کلرپیریفوس Chlorpyrifos:
حشره کشی غیر سیستمیک با اثر تماسی، گوارشی و تنفسی هست. که می تواند به لایه های واکسی بافت های گیاهی نفوذ می شود و تمامی آفات روی گیاهان و داخل نسوخ گیاهی (مینوز ها و ساقه خوارها) را از بین ببرد.
سم اندوسولفان Endosulfan :
یک حشره کش غیرسیستمیک با اثر تماسی و گوارشی هست .که جهت کنترل بسیاری از آفات جونده و مکنده مانند لارو پروانه ها ، سوسک ها، مگس ها، آلئوردها و کنه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
پرکاربردترین سموم کشاورزی کدامند؟
اکسی دیمتون متیل Oxydemeton-Methyl :
یک سم حشره کش-کنه کش سیستمیک هست .که به طور تماسی، گوارشی و تنفسی آفات را از بین می برد- .این ترکیب را میتوانجهت مبارزه با کنه ها، سرتپس ها، شته ها و شپشک ها مورد استفاده قرار داد-. این سم توسط بافت های سبز گیاه جذب می بشود و با شیره گیاه به تمام قسمت های آن برده می بشود .
سم سایپرمترین Cypermethrin :
سایپرمترین حشره کشی غیر سیستمیک از تیم پایروتروئیدهای سنتتیک هست. که با اثر تماسی و گوارشی و هم چنین خاصیت ابقایی بالا بسیاری از آفات جونده و مکنده را از بین می برد.
سم فن پیروکسی میت Fanpyroxymate:
سم فن پیروکسی میت کنه کشی با خاصیت تماسی و قدرت نفوذ زیاد بالا هست .که پوره ، کنه بالغ و تخم کنه را در انواع محصولات زراعی ، درختان میوه و مرکبات از بین می برد.
سم فن پروپاترین Fenpropathrin :
یک سم حشره کش-کنه کش گوارشی هست .که همزمان دو اثر کشندگی و دورکنندگی دارد و از تغذیه کنه های بالغ و تخم گذاری آنها جلوگیری می شود.
سم فن والریت Fanvalerate :
سم فن والریت حشره کش و کنه کشی تماسی – گوارشی هست . که بسیاری از حشرات مانند مینوزها که در نسج گیاه به سر می برند را از بین ببرد- این سم جهت کنترل آفات پنبه مانند کرم قوزه پنبه ، عسلک پنبه و برگخوار مصری استفاده دارد.
سم گلایفوزیت Glyphosate :
یک علف کش سیستمیک هست .که علف های هرز یک ساله یا چند ساله پهن برگ و کشیده برگ را از بین می برد- .این سم توسط برگ و ساقه گیاه جدب شده و از طریق شیره به تمام قسمت های گیاه رسیده و آنرا از بین می برد.
سم پاراکوات Paraquat
روغن امولسیون شونده Petrolium oil :
روغن امولسیون شونده سم پرمصرف دیگری هست .که جهت مبارزه با شپشک ها و بعضی از کنه ها پیش بهاره، بهاره و تابستانه مورد استفاده قرار می گیرد.
كاربرد سموم متفاوت در كشاورزی
- با توجه به رشد روز افزون جمعیت نیاز به تولیدات کشاورزی و مواد غذایی در جهان روز به روز زیادتر می بشود.و این در حالی هست که هر سال مقادیر زیادی از گیاهان زراعی و حاصل دسترنج کشاورزان زحمت کش در مزرعه و یا انبار مورد هجوم حشرات زیان آور عوامل بیماری زا و علف های هرز قرار می گیرند. از این رو حفاظت گیاهان مورد کشت از گزند عوامل مخرب روز به روز اهمیت ویژه ای پیدا می شود .
- با توجه به رشد روز افزون جمعیت نیاز به تولیدات کشاورزی و مواد غذایی در جهان روز به روز زیادتر می بشود. و این در حالی هست .که هر سال مقادیر زیادی از گیاهان زراعی و حاصل دسترنج کشاورزان زحمت کش در مزرعه و یا انبار مورد هجوم حشرات زیان آور عوامل بیماری زا و علف های هرز قرار می گیرند. از این رو حفاظت گیاهان مورد کشت از گزند عوامل مخرب روز به روز اهمیت ویژه ای پیدا می شود .
- قدمت مبارزه شیمیایی با آفات و بیماری های گیاهی به بیش از هزار سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد.هومر شاعر یونانی در حدود 1000سال پیش از میلاد مسیح در مورد کنه کشهای گوگردی و خاصیت تدخینی آنها مطالبی را نوشته هست .
بطور کلی میتوانتوسعه و تولید سموم آفت کش را به چهار دوره تقسیم شود :
- دوره نخست : تا پیش ازکشف حشره کش ددت بود – -نسل نخست آفت کشها
- دوره دوم : از سال 1967 – 1993 – -نسل دوم آفت کشها
- دوره سوم از سال 1967 تا کنون – نسل چهارم آفت کشها
- دوره چهارم :نسل چهارم آفت کشها
فلسفه مبارزه شیمیایی
جایگاه مبارزه شیمیایی در مدیریت تلفیقی آفات عبارت هست از بکار گیری انواع روشهای مبارزه بر علیه یک یا چند آفت به طور منظم و سازمان یافته که بر اساس اصول و قواعد خاص صورت می گیرد و بر این اساس خسارت حاصله تا زیر سطح زیان اقتصادی پائین می آید.
مبارزه شيميايي با آفت
مفهوم حفاظت از گیاهان در برابر آفات عبارت هست از کاهش دادن جمعیت آفات در هر مرحله از رشد که تاثیر مستقیم در ایجاد خسارت در محصول دارند.
زمان سم پاشی
- کشاورز باید بداند که جهت کنترل آفت چه نوع آفت کش و چه میزانی مورد نظر هست .- دربعضی مواقع لازم هست یک سم پاشی ملایم صورت بگیرد .و این خویش دلیل کاهش مقاومت می بشود .-برای پیش بینی مقدار سم مورد نیاز و زمان سم پاشی مناسب باید پیش بینی از وضعیت آفت داشته باشیم پیش بینی وضعیت آفت و جمع آوری یک سری اطلاعات اختصاصی و بیولوژیک و تلفیق آنها با شرائط جویمیباشد -در حال حاضر مقدار اطلاعات در زمینه محدود هست .
محاسبه مقدار سم
1- محاسبه مقدار سم لازم از یک فرمولاسیون (X) با توجه به مقدار ماده موثره در هکتار (A) و در صد ماده موثره در فرمولاسیون (B) بوسیله رابطه زیر صورت می گیرد.
2- جهت محاسبه مقدار سم موثره (Y) که لازم هست با مقداری از یک ماده رقیق کننده (Q) جهت به دست آوردن غلظت معینی از سم مخلوط می گردد از رابطه زیر استفاده می گردد.
اهداف
- یک آفت کش لازم هست روی هدف بخصوصی که مورد هجوم آفت بیماریهای گیاهی و علفهای هرز قرار گرفته بکار برده بشود .
- آلودگی محیط زیست بوسیله آفت کشها در اثر دریفت(قطرات رانده شده به خارج از هدف ) آنها به خارج از مزرعه و بیرون از محدوده سم پاشی یکی از معایب کار بوده .و انتفادی هست که به آفت کشها می بشود .مخصوصا موقعی که اثرات سوء دریفت آشکار باشد .
طبقه بندی سموم
1- بر اساس نحوه ورود به بدن
– سموم گوارشی
– سموم تماسی
– سموم تدخینی
2- براساس نحوه حرکت در گیاه
– سموم سیستمیک
– سموم نیمه سیستمیک
شناخت سموم و مبارزه با حشرات و جوندگان
اصولا سموم را به چهار دسته تقسیم می کنند
ارگانو کلره
ارگانو فسفره
کارباماتها
پایروتروئیدها
الف: سموم کلره
این دسته سموم زیادتر در بهداشت مصرف داشته. ولی امروزه به دلیل خاصیت ابقایی بیش از حد در طبیعت و نیز قابلیت تجمعی در بافت های چربی جانوران کمتر از آنها استفاده می بشود.
سردسته این سموم سم ددت بوده .که به جرات میتوانگفت نقش آن در زندگی بشر به اندازه پنی سیلین بوده .و با استفاده از آن توانستند ناقلین بیماری مانند : طاعون ، تیفوس ، تب زرد ، مالاریا ، بیماری خواب و — را کنترل کنند.
به نظر اینجانب این سم با توجه به کم خطر بودن و خاصیت ابقایی بالا در اماکن و جاهای مناسب مثل مبارزه با مار و عقرب و رتیل و بویژه موریانه که نیاز به خصوصیات فوق دارد جزء عالی ترین گزینه ها خواهد بود.
سم دیگر این دسته لیندین بوده که بیشترین استفاده آن در مورد حشرات و جوندگان خزنده و رونده مانند : عقرب ، رتیل ، مورچه ، موریانه استفاده دارد-
سم لیندین به طور ترکیب با سبوس سم اختصاصی بر علیه آبدوزدکمیباشد .
ب: سموم فسفره
این سموم زیادتر در کشاورزی استفاده داشته .ولی امروزه با تغییر در فرمولاسیونبعضی از این سموم مانند دیازینون و دورسبان و تبدیل آنها به سموم میکروکپسولی به نام دیاکاپ و امپایر 20 تحولی در استفاده از این سموم در بهداشت ایجاد نموده اند.
از این دسته از سموم میتواناکتیلیک ، دورسبان ، مالاتیون ، دیازینون و — را نام برد که اصولا دارای سمیت بالا جهت پستانداران بوده و زیادتر با غلظت 10 برابر معمول در کشاورزی در بهداشت مصرف می شوند- به عبارت دیگر غلظت پیشنهادی در بهداشت 10 برابر دوز پیشنهادی کارخانه جهت کنترل حشرات کشاورزی هست .
این سموم زیادتر با غلظت 5/2% یعنی 250 سی سی در 10 لیتر آب در بهداشت مصرف می شوند.
از این دسته سموم بهتر هست .در مواقعیکه حشرات به سایر سموم مصرفی در بهداشت جواب نمی دهند استفاده نمود.
ج: سموم کاربامات
این دسته سموم نیز زیادتر در بهداشت مورد استفاده داشته ولی مهمترین ایرادی کهبعضی از این سموم دارند دیر اثر بودن تاثیر آنهاست .از نکته این سموم میتوانبه کارباریل یا سوین و پروپوکسور یا بایگون اشاره شود .
از سم بایگون( مایع) زیادتر به طور 5/2% جهت مصارف بهداشتی استفاده شده و کارایی آن جهت اکثر حشرات زیاد مناسب هست .
از سم سوین (پودری) زیادتر به طور پودری و یا محلول در آب جهت مبارزه با حشرات و سایر بندپایان خزندن و رونده مانند : رتیل ، عقرب ، مورچه ، ملخ و — استفاده می بشود .
د: سموم پایروتروئید
امروزه بیشترین سموم مصرفی در بهداشت به دلیل کم خطر بودن آن جهت انسان و سایر پستانداران از دسته سموم پایروتیروئیدیمیباشد . از این دسته سموم میتوانبه سمومی مانند کوپکس ، آیکون ، پرمترین ، سیپرمترین ، دلتامترین که بیشترین مورد مصرف را در کشور ما دارند، نام برد.
در حال حاضر از آیکون یا لمبهادوسیهالوترین و دلتامترین 5% زیادتر در مبارزه با پشه ها بویژه ناقلین مالاریا و آغشته شود .ن پشه بندها و مبارزه با پشه خاکی ها استفاده می بشود.
روشهای کاربردی مبارزه با حشرات و جوندگان موذی
الف ) مگس خانگی :
مطالعات تجربی و اپیدمیولوژیک نشان داده هست. که این مگسها به علت عادات رشد در محیط های کثیف و تغذیه از مواد آلوده و فضولات می توانند طیف وسیعی از عوامل بیماریزا از قبیل ویروسها ، باکتریها ، پروتوزوآ و تخم نماتدها و کرمهای انگل را بطور مکانیکی و توسط پاها ، خرطوم و موهای موجود برروی بدن منتقل نمایند.
این حشره زیادتر در جاهایی که اصول بهداشت محیط رعایت نشده و در اماکنی که زباله ها را دیر به دیر دفع می کنند و یا در نزدیکی آنها دامداری ، مرغداری و یا کود حیوانی جهت فضای سبز انباشته شده و یا مواد آلی در حال پوسیدن وجود داشته، فعالیت دارند.
سموم مورد مصرف
بهداشت محیط عالی ترین متد کنترل مگس هاست .و در این راستا به منظور حذف محلهای نشو .نمای مگسها عملیات بهسازی و بهینه سازیمحیط، روشهای جمع آوری و از بین بردن زباله کود و کمپوست از اهمیت ویژه ای برخوردار است، پراکندن شود .کودها در لایه هایی کمتر از 10 سانتی متر ، جمع آوری و دفع بهداشتی زباله ها ، دفع بهداشتی فضولات انسانی و —میباشد .
استفاده از حشره کشها به عنوان مکمل عملیات مبارزه در جهت ریشه کنی یا کنترل مطلوب مگس بکار می رود.
کنترل از طریق سمپاشی ابقایی :
اماکن مورد سمپاشی :
سطوح داخلی و خارجی و اطراف مناطق نگهداری دام و حیوانات ، سمپاشی مناطق جمع آوری و دفن زباله.
سموم مورد استفاده در مبارزه با مگسهای بالغ.
پریمفوس متیل 2-1 گرم در متر مربع ، پرمترین05/0-025/0 گرم متر مربع ، دیازینون 8/0-4/0 گرم در مترمربع سیپرمترین 1/0 – 025/0 گرم بر متر مربع ، دلتامترین 15/0 – 0075/0 گرم بر متر مربع.
در هنگام استفاده از سموم ذکر شده بایستی دقت نمود .که از آلودگی مواد غذایی و آب آشامیدنی با سموم خودداری بشود .و سمپاشی مستقیم بر روی حیوانات و یا سطوحی که ممکن هست توسط آنها لیسیده بشود .
ممنوع هست. به منظور مبارزه با مراحل لاروهای مگس های میتواناز پودر سوین به طور پودر پاشی محل دفن زباله و نگهداری کود و دیگر اماکن مشابه استفاده نمود . لاکن به علت امکان وجود مقاومت نسبت به حشره کش مورد اشاره دربعضی از جمعیتهای مگسها میتواناز حشره کشهای دیگر نظیر فنیتروتیون ، فنیتون ، مالاتیون ، پریمفوس متیل به مقدار 5/2 تا 25 گرم ماده موثر در لیتر بر چسب حجم و ضخامت مواد آلی در حال پوسیدن. در 28 تا 56 لیتر آب جهت هر 100 متر مربع استفاده نمود.
سایر سموم مورد مصرف و جدید عبارتند از:
1– آلفا کرون :
این سم یک نوع اختصاصی بر علیه مگس خانگی بوده .که از دسته سموم پایروتیروئید میباشد.
این سم به طور پودر بوده و زیادتر اوقات بایستی آن را با 400 سی سی آب مخلوط شود .و با قلم مو به سطوح و لبه های تیز وسایل مالید- ( کارایی به طور طعمه مسموم )
تجربه شخصی نشان داد بهتر هست .از این سم به مقدار هر بسته نیم کیلویی در 10 لیتر آب همراه با 5/0 کیلو شکر حل شده، استفاده شود . و در تمام جاهایی که مگس فعالیت دارد .و بویژه بر روی لبه های اشیائ و اجناس ، سیم های برق ، طناب و وسایل آویزان سمپاشی نمود.
2– اسنیپ :
این سم نیز یک نوع اختصاصی بر علیه مگس خانگی بوده که از سته سموم پایروتیروئیدیمیباشد .- به طور گرانول بوده این سم را با چیزی مخلوط نکرده. بلکه با دستگاه گرانول پاش و یا دستی آن را در جاهایی که به طور طبیعی خیس یا مرطوب بوده.و یا توسط خودمان خیس شده می پاشند.
3- دیازینون ، مالاتیون ، دورسبان :
این سموم که از دسته سموم فسفره بوده .به طور محلول 5/2% (250 سی سی در 10 لیتر آب ) همراه با نیم کیلو شکر حل شده و یا بر روی زباله ها بدون شکر استفاده شود .
ب) پشه ها :
از آنجاییکه پشه ها دارای دگردیسی کامل بوده. لذا سه مرحله از 4 مرحله زندگی خویش یعنی ( تخم ،لارو و پوپ ) را در آب زندگی شود .تنها مرحله بلوغ خویش را در محیط بیرون از آب زندگی شود. و تنها در این مرحله هست که جنس ماده آن جهت تخمگذاری نیاز به خونخواری دارد.
لذا مبارزه اصلی بر روی پشه ها بر روی مبارزه با مراحل لارویمیباشد . که جهت این کار بایستی یا با استفاده از سمومی مانند ابیت ، مواد نفتی لاروکشی شود . و یا با پرکردن لانه های لاروی ، جمع آوری و دفع زباله ها ، نخاله های ساختمانی ، جمع آوری و دفع لاستیکهای ماشین قوطی های مانند قوطی کنسرو و هر آن چیزی که در آن آب جمع بشود . از نکته کارهایی هست .که در کاهش وفور پشه ها موثر هست .
عالی ترین روش جهت مبارزه با پشه های بالغ و بسته به اینکه پشه ها اندوفیل ، اگزو فیل و یا آندوفاز ویا اگزو فاژ باشند، سمپاشی ابقایی است.
مهمترین سمومی که در حال حاضر بر علیه پشه های بالغ بکار می رود .سم آیکون بوده که به مقدار یک بسته 5/62 گرمی در 10 لیتر آب و یا سم دلتامترین به مقدار یک بسته 100 گرمی در 10 لیتر آب هست .که به طور سمپاشی ابقایی بر رو-ی کلیه سطوع بطور دقیق انجام می گیرد.
ج ) سوسریها :
بسته به اینکه نوع سوسری (ریز یا درشت ) باشد نوع سمپاشی فرق دارد- .سوسریها بطور کلی در اماکنی زندگی می کنند. که گرم ، مرطوب ، تاریک و دارای مواد آلی در حال فساد باشند .
برای مبارزه با سوسریهای نوع آمریکایی (درشت ) زیادتر روش آبها ، سرویسهای بهداشتی ، تاسیسات ، انباری ، موتورخانه ، فاضلاب ، و هر آن چیزی که با فاضلاب سر و کار دارد .بایستی به دقت سمپاشی بشود .
در مورد سوسریهای آلمانی (ریز ) بایستی تاکید سمپاشی را زیادتر بر روی آشپزخانه و آبدارخانه ها انجام داد و لذا پشت و داخل کابینت ها ، پشت کلید و پریز شل ، سوراخ رول پلاگ ، زیر سینک دستشویی ، اتصال لوله ها و سیم ها ، مل ورود و خروج انواع لوله ها و —- را سمپاشی شود .
سموم مورد استفاده:
برای سوسریهای درشت بهتر هست .از دسته سموم پایروتیروئیدی استفاده شود .و مقدار مصرف آنها را با توجه به توصیه کارخانه سازنده تا 5/1 برابر استفاده نمود.
برای سوسریهای ریز بهتر هست .در درجه نخست از سموم پایروتیروئیدی و در صورت بروز مقاومت از سموم ترکیبی فسفره و پایروتیروئید به مقدار 50% از مقدار دوز توصیه شده .جهت هر کدام از سمها استفاده شود. – جهت نمونه اگر قرار هست .که در یک پمپ 10 لیتری 250 سی سی از سم دورسبان و یا150 سی سی سم سیپرمترین به تنهایی استفاده بشود. مقدار 125 سی سی از سم دورسبان را با 75 سی سی سم سیپرمترین در 10 لیتر آب مخلوط می کنند.
برای سمپاشی آشپزخانه که بطور مرتب در معرض شستشو قرار دارد بهتر هست. از سم اکتیلیک به مقدار 500 سی سی در 10 لیتر آب استفاده شود .
در حال حاضر علاوه بر سموم گفته شده .میتواندر بخشهای مثل محل زندگی مریض های آسمی ، قسمت نوزادان و — از طعمه های مسموم که در بازار سم وجود داشته و بی بو بوده .و هیچ خطری جهت انسان ندارد مانند ماکس فورث استفاده شود .
چ ) ساس ها :
بطور کلی ساس ها موجودات مزاحمی بوده .که از نظر انتقال بیماری دارای اهمیت نیستند – .هر دو جنس نر و ماده آن در تمام مراحل نمفی و بالغ خونخوار بوده و در شب فعالند- ..و زیرا در هنگام خونخواری بزاق ترشح شود ه ایجاد تحریک و خارش شدید می کنند .
در طول روز در زمانیکه خونخواری صورت نمی گیرد .نمفها و بالغین بی حرکت در محلهای تاریک و خشک م.انند شکاف ها و درز لوازم چوبی منزل ، دیوارها ، سقف ها ، لابلای کفپوشهای چوبی، زیر درز کاغذ دیواری ، بین تشک و تختخواب مخفی می شوند .
ساسها هیچ بیماری را به انسان منتقل نمی کنند .ولی گزش آنها ممکن هست. ایجاد کم خونی و آلرژی نماید که بستگی به حساسیت اشخاص و تعداد گزشهای وارده دارد.
نقل و انتقال : ساسها توسط اجناس دست دوم خریداری شده. و یا وسایل چوبی کرایه ای مثل میز و صندلی مجالس صورت می گیرد .یک ساس بالغ می تواند یک کلنی ساس بوجود بیاید ساسها دارای بوی خاصی هستند که نتیجه ترشح غدد موجود در بند سوم سینه آنهامیباشد
روش مبارزه
اساس مبارزه با این حشرات انجام سمپاشی ابقایی در داخل اماکن بوده وبایستی عمل سمپاشی را صبح زود انجام داد.
مناطق مورد سمپاشی شامل قسمتهای متفاوت تختخواب ، تشکها ، وسایل چوبی ، پشتی ها و کلیه درزها و شکافهای موجود در کف اتاق و دیوارهامیباشد .
سموم مورد مصرف
گامگسان 5/0% و در صورت بروز مقاومت مالاتیون 2-1% ، دیازینون 5/0% ، دی کلرووس 5/0% ، پریمفوس متیل به مقدار 10 گرم ماده موثر در لیتر ، دلتامترین به مقدار 05/0 گرم در لیتر استفاده از ترکیبات پیروتروئیدی مانند بیورزمترین Bioresmetrin ، پرمترین یا سیپرمترین به مقدار 2-1 گرم در لیتر به فرمولاسیون .حشره کش های فوق به دلیل تحریک این حشرات و خارج شود ن آنها از محلهای اختفاء و در نتیجه تماس با حشره کش زیاد مفید خواهد بود.
د ) ملخ :
اصولا ملخها یا بومی یک منطقه بوده و یا به طور مهاجرند -. جهت مبارزه با ملخهای بومی بهتر هست از سمومی مانند لیندین و یا سوین را به مقدار یک کیلو در 10 کیلو سبوس برنج و یاسبوس گندم و ترجیحا همراه با ملاس چغندر که به خوبی مخلوط شده باشد. به طور طعمه مسموم استفاده شود.
در مورد ملخهای مهاجر یا بایستی به آنها کاری نداشت ، چرا که خویش به خویش بعد از یک یا چند روز از منطقه عبور شود ه و یا با استفاده از طعمه های مسموم ذکر شده. و یا در مورد ها حاد و بارز به طور سمپاشی مستقیم با سموم و غلظت های ذکر شده در مورد سایر حشرات و بعضا غیظ تر مبارزه را انجام داد.
ر ) عقربها و رتیل :
عقربهاو عنکبوتها (رتیل ) ناقل بیماری نیستند ولی ممکن هست .در اثر نیش زدن به انسان و سمومی که به بدن تزریق می نمایند دلیل ناراحتی های شدید و جدی و گاها مرگ شوند.
عقربها
عقربها جانورانی شب فعال بوده .که در هنگام روز در زیر سنگها ، کلوخ ، بقایای انباشته شده گیاهان ، لابه لای شکاف دیوارها و در گونه های حفار عقرب در سوراخهایی که در زمین کنده می بشود .استراحت می نمایند.سمیت عقربها به اندازه و رنگ آنها بستگی ندارد .
و بعضی از عقربهای بزرگ بدون خطر بوده در حالی که گزش انواعی از عقربها که از جثه کوچکتری برخوردارمیباشد. که به علت وجود فاکتورهای سمی خطرناک می تواند. مرگ آخرین باشد. خطرناکترین عقرب ایران یک عقرب زرد رنگ با طول 7 سانتی متر با نام محلی گادیپم میباشد.
روشهای مبارزه
استفاده از حشره کشها باید در داخل اماکن و محلهایی که عقرب ها تمایلی به ورود یا مخفی شدن دارند .مانند زیر وسایل منزل ، زیر زمینها ، زیر شیروانی ، کنار اتاقها، داخل کمدها انجام گیرد. و در فضای باز خارج از منازل باید حشره کشهایی را در قسمتهایی بکار برد. که ساختمان با خاک تماس دارد .از نکته این مناطق میتوانبه پی و پایه ساختمان ، ستونها و راهروها و ایوانها و رواقها اشاره شود. ارتفاع سمپاشی در این مناطق تا 60 سانتی متر از سطع زمینمیباشد و سمپاشی توده های سنگ و چوب و الوار انباشته شده. در اطراف ساختمان نیز ضروری هست.
حشره کشهای مورد استفاده جهت مبارزه با عقرب و رتیل.
مالاتیون بی بو به مقدار 50 گرم ماده موثر در لیتر.
لیندین به مقدار 5 گرم ماده موثر در لیتر.
پروپوکسور به مقدار 20 گرم در لیتر به تنهایی یا به همراه دیکلرووس به مقدار 5 گرم در لیتر استفاده نمود.
رتیلها یا عنکبوتهای سمی
تمام عنکبوتها که در لفظ عامه به رتیل شناخته شده اند دارای سم می باشند ، لاکن فقط تعداد محدودی از آنها جهت انسان خطرناک هستند .عنکبوتهای بیوه سیاه و قهو های از جنس لاترودکتوس ، عنکبوتهای نسبتا کوچکی هستند. که جهت انسان زیاد خطرناک تر از عنکبوتهای بزرگ به ظاهر خطرناک به نام تارانتولامیباشد .
روشهای مبارزه
سمپاشی عنکبوتها و توده های تخم و تارهای آنها با حشره کشها عالی ترین متد جهت مبارزه هست. در این راستا باید دیوارها ، زوایای اماکن ، شکافها ، فضاهای زیر لوازم منزل منزل و توده های آشغال و .مواد زائد و تودهای چوپ و الوار و سایر مواد زائد را سمپاشی شود .
احتیاط:
در مواقعی که سمپاشی در سقف اتاقها و اماکن انجام می بشود .که باید دقت نمود که عنکبوتها خصوصا بیوه های سیاه ممکن هست .تحریک شده و از بالا به پایین افتاده و موجبات گزش فرد را فراهم نمایند.
این دو موجود که از دسته موجودات کلیسر دار بوده خویش شکارچی بسیاری از حشرات و موجودات کوچک دیگر بوده. ولی در این بین رتیل به دلیل نداشتن غده سمی و نیز زائده ای جهت تزریق سم خطری ندارد.لذا دارای اهمیتی از نظر پزشکی نیست – عقربها به دلیل داشتن نیش های خطرناک و سمی دارای اهمیت می باشند .
که در این حال خطرناکترین عقربها نوع زرد با دمی باریک و دراز شبیه دم گاو با پدیپالپای برجسته و نیش کوتاه میباشد . که سم آن نوروتوکسیک میباشد .
برای مبارزه با این موجودات ضمن انجام آموزش به پرسنل در معرض خطر ، انجام ملاحظات احتیاطی مثل بازرسی کفش و لباس در آماکن آلوده ، ایجاد یک کمربند آبی (در صورت مقدور بودن ) .در اطراف چادر یا محل سکونت ایجاد شود. و یا با نگهداری و پرورش چند مرغ و خروس آنها را کنترل نمود.
سموم مورد استفاده:
برای سمپاشی بر علیه عقرب به ویژه در اماکن نزدیک به محل سکونت اشخاص بایستی عملیات سمپاشی در ابتدای صبح انجام داد تا در اثر تحریک عقربها توسط سم اشخاص در معرض گزش آن قرار نگیرند.
سموم مورد استفاده عبارتند از : دیازینون به مقدار 10 گرم در لیتر ، لیندین به مقدار 5 گرم در لیتر ، مالاتیون به مقدار 30 گرم در لیتر ، بندیوکارپ به مقدار 4/2 تا 8/4 گرم در لیتر و سموم پایروئروئیدی و یا سمومی که دارای خاصیت ابقایی بالا و نیز خاصیت تاثیر تدخینی دارند طبق دوزهای اعلام شده استفاده نمود.
و ) جوندگان :
اصولا ما با سه نوع جونده مواجهه خواهیم بود:
1- موشهای خانگی
2- رتها
3- موشهای صحرایی
1- موش خانگی Mus musculus : موشی هست با دم دراز و چشمهای درشت و لاله گوش نسبتا بزرگ که در سوراخها و شکافهای موجود در خانه ها لانه گزیده .و در اماکن انسانی زیاد دیده می بشود .
2- موش کشتی یا موش بام Rattus rattus :موش سقف یا موش سیاه و قهوه ای نیز معروف هست .موشی هست با جثه نسبتا بزرگ و کشیده که طول دم آن از مجموع سر و تنه حیوان بزرگتر هست پوزه این موشها نسبتا باریکمیباشد و گوش ها بلند هست .
3- موش نروژی یا موش فاضلاب Rattus norvejicus یا موش فاضلاب موشی هست .با جثه نسبتا بزرگ که طول دم آن از مجموع سر و بدن حیئان کوتاهتر هست ، پوزه این حیوان پهن و گوشها نسبتا ضخیم و کوتاه هست .
روشهای مبارزه با موش ها
الف : متد حفاظت مکانیکی Mechanical proofing
حفاظت مکانیکی به اعمالی اطلاق می بشود .که موشها را از رسیدن به غذا و پناهگاه و آب در ساختمان ، انبارها و سایر اماکن باز می دارد.
1- حذف غذا : بنایراین مانده های مواد غذایی موجود در زباله ها بزرگترین منبع غذایی جهت موشهای شهری یا اهلی می باشند لذا بایستی بطور بهداشتی جمع آوری وحمل و دفع بشود .
2- حذف آب : موشها در صورت عدم دسترسی به آب در کمتر از 4-3 روز از بین می روندلذا بایستی در داخل ساختمان لازم هست .سوراخهای فاضلاب را با کفشوی مناسب وشاند و از چکه شود .ن شیرهای آب و قرار دادن ظروف آب در زیر آنها خودداری نمود.
ب: حذف پناهگاه ها Rodent proofing
تعدادی از جوندگان نظیر موش خانگی ، موش نروژی ، موش سقف تمایلی به داخل شدن به اماکن انسانی دارند لذا ساختمانها باید به طریقی ساخته بشود که از ورود آنها جلوگیری به عمل آید و در آب کانالهای فاضلاب به خصوص شب هنگام کاملا بسته باشد.
ج : تله گذاری :
در محلهایی که امکان جمع آوری لاشه موشهای مرده امکان پذیر نیست .و امکان ایجاد بوی تعفن وجود دارد با توجه به اینکه موشها زیادتر اوقات راهایی را جهت عبور و مرور استفاده می کنند.
که کنار دیوار یا کنار پناهگاه آنها باشد تله ها را بایستی بر اساس این رفتار موشها در محل رفت و امد آنها قرار داد. علاوه بر تله های مکانیکی اخیرا استفاده از تله های چسبان نیز متداول شده هست .
این تله ها به طور صفحات آغشته به چسب مخصوص هستند .که قادر هست موشها را نگه دارد .و بهتر هست روی این صفحات طعمه جهت جلب حیوان قرار گیرد .نیز جهت محافظت سطوح کوچک یا محلهایی به شدت باید از دسترسی موشها در امان باشد میتواناز حصار الکتریکی استفاده نمود.
مبارزه شیمیایی:
در راستای مبارزه شیمایی با موشها از مواد فوق استفاده می بشود.
الف : دور کننده ها
این مواد موجب دور شدن موشها ازمحل های خاصی نظیر جعبه محصولات کشاورزی و بسته های متفاوت و سیم های برق می بشود . از نکته این مواد میتوانتیرام و سیکلو هگزاهید اشاره شود .
ب : سموم موش کش
1- مواد تدخینیی :
این مواد در کشتی ها ، ها÷یماها ، انبارها و سایر اماکنی که امکان مسدود نمودن کامل آنها وجود دارد. جهت از بین بردن موش ها استفاده می شوند. از نکته این مواد میتوانبه گاز متیل بروماید دی اکسید گوگرد ، فسفید هیدروژن ، دی اکسید کربن اشاره شود .
2- طعمه گذاری :
متداول ترین مبارزه با موش ها در اماکن استفاده از سموم هست .که طول آن مواد خوراکی مورد علاقه این حیوان را به سموم متفاوت آغشته می شود.جهت طعمه گذاری در اماکن مسکونی بهتر هست .که از جعبه یا لوله های مقوایی ، یا قطعات لوله های پلیکا استفاده نمود .تا ضمن محافظت از سم منع از پراکنده شدن آن در مکان شده و نیز قابل جمع آوری باشد.ونیز موجب تحریک حس کنجکاوی حیوان بشود.
نکته مهم اینکه قبل از مبارزه با جوندگان و یا حین مبارزه با آنها حتما بایستی مبارزه با حشرات هم صورت بگیرد چرا که با از بین بردن جوندگان حشراتی که بر روی جوندگان زندگی شود . سراغ میزبانهای جدید از نکته انسان رفته و ممکن هست دلیل انتقالبعضی از بیماریهای خطرناک به انسان شوند.
برای مبارزه با جوندگان یا از سموم حاد مانند فسفر دوزنگ و یا از سموم آنتی کواگولانت ها (شامل وارفارین ، کوما تترالیل(راکومین ) ، برودی فاگوم (کلرات ) ، برومادیولون (لانیرات )) استفاده می بشود .
بهتر هست جهت مبارزه با جوندگان حتی المقدور از سموم حاد استفاده نشود .چرا که جهت انسان و سایر پستانداران زیاد خطرناکمیباشد -. مع الوصف از این سموم در مواقع اضطراری و جهت مبارزه ضربتی بر علیه جوندگان میتواناستفاده شود . بهتر هست این سموم را با انجام ملاحظات احتیاطی و رعایت بهداشت شخصا تهیه شود.
طرز تهیه سم فسفر دوزنگ
ابتدا مقدار مورد نظر از گندم ، ذرت ، برنج مثلا 1 کیلو را با 50 سی سی روغن مایع مخلوط شود ه خوب به هم زده و بعد مقدار 50 گرم فسفر دوزنگ را با آن مخلوط شود. مجددا به خوبی بهم زده .و بعد به مقدار یک قاشق مربا خوری در محلهای رفت و آمد جوندگان ، که زیادتر اوقات جاهای پنهان هست. قرار داده می بشود .
در جاهایی که محیط خشک بوده و آب کمتر در دسترس قرار دارد بهتر هست. از مواد غذایی مانند خیار ، هویچ ، سیب زمینی به مقدار هر کیلو ماده غذایی که خرد شده باشد با 50 گرم فسفر دوزنگ مخلوط شود ه و در سوراخهای جوندگان قرار داده می بشود.
سموم آنتی کواگولانت که جزء سموم تاخیری بوده. زیادتر به طور آماده شده .در بازار به دو صورت گرانول و پلیت موجودمیباشد. از سموم پلیتی زیادتر در جاهای با رطوبت بالا ، مثل روش فاضلابها استفاده می بشود .و از گرانولها در سایر نقاط استفاده می بشود.
برای مبارزه با موش خانگی بویژه در ادارات ، مهدکودک ها و آشپزخانه ها میتواناز چسب ضد موش هم استفاده شود . به همین منظور میتوانچسب موش را به طور لایه ای بر روی ورقی فلزی و یا کاشی و سرامیک مالیده. و در کنار دیوار و در مسیر حرکت موشها قرار داد – این چسبها موش را زنده گرفته و لذا بایستی آنها را با همان وسیله در زیر خاک مدفون شود .
نکته قابل ذکر اینکه به هیچ عنوان نباید آنها را آتش زد .چراکه ممکن هست در حین آتش گرفتن از چسب جدا شده ، فرار شود . و دلیل آتش سوزی شوند.
آفات انباری
در انبارهای مواد غذایی علاوه بر جوندگان ممکن هست .حشرات مختلفی مانند انواع سوسکها ( نه سوسریها ) شپشک ها و — وجود دارد .که جهت مبارزه و کنترل آنها علاوه بر استفاده از سموم بایستی رعایت مسایل بهداشتی و انبار داری را هم نمود.
مواد غذایی حداقل بر روی پایه هایی به ارتفاع 20 سانتی متر قرار گیرند ، بین موادغذایی راهروهایی جهت رفت و آمد و کنترل مواد غذایی وجود داشته باشد. انبار بایستی دارای سیستم تهویه مناسب ، نور مناسب بویژه نور خورشید باشند.
برای مبارزه با آفات انباری بایستی از سموم تدخینی مانند فسفید آلومنیوم ، و سموم مشابه استفاده شود .
میزان محاسبه جهت هر متر مکعب فضا یک قرص خواهد بود.