به کلیه عوامل خسارتزای زنده از قبیل جانوران زیانآور، عوامل بیماریزا و علفهای هرز گفته میشود که در مزارع، باغات، کارگاههای پرورش دام و طیور، آبزیان، انبارها و اماکن .مربوط به کشاورزی، خانگی و سایر کارگاهها به طور مستقیم یا غیرمستقیم موجب نابودی و یا خسارت به محصولات و فرآوردهها شده و ایجاد خسارتهای .اقتصادی یا بهداشتی میکنند-.
سموم دفع آفات:
هرگونه ماده شیمیایی معدنی یا آلی و غیره هست .که جهت پیشگیری، نابودسازی و یا کنترل ناقلین بیماری انسانی و یا حیوانی گونههای ناخواسته .نباتات یا حیوانات ایجادکننده خسارت به عرصههای طبیعی، تولید، فراوری، انبارداری، حمل و نقل محصولات کشاورزی و یا جهت مبارزه با حشرات و آفات داخل یا روی پوست. و پشم بدن حیوانات مورد استفاده قرار میگیرد-.
انبار سموم:
به محلی سرپوشیده و محصور گفته میشود. که انواع سموم به طور جامد، مایع و یا گاز در آن با رعایت کامل اصول ایمنی و حفاظتی نگهداری میشود-..
درجه سمیت:
سمیت بسیاری از سموم با شاخص دز کشنده1 50LD بیان میشود-.
50LD مقدار ماده سمی هست که اگر از یک روش مشخص و معین وارد بدن یک گونه حیوان آزمایشگاهی مشخص بشود. دلیل مرگ 50 درصد از حیوانات مورد مطالعه میگردد-. این مقدار که بر حسب میلیگرم سم بر کیلوگرم وزن بدن حیوانات ذکر میشود و معیاری جهت طبقهبندی سموم هست .در آزمایشگاه انجام شده و باید نوع حیوان و روش ورود ماده به بدن را نیز مشخص نمود- هرچه مقدار 50LD کمتر باشد آن سم مهلکتر هست .
ـ سمومی که 50LD آنها کمتر از 200 میلیگرم در کیلوگرم باشد، سموم فوقالعاده سمی هستند-.
ـ سمومی که 50LD آنها بین 200 تا 2000 میلیگرم در کیلوگرم باشد، سموم با سمیت متوسط هستند-.
ـ سمومی که 50LD آنها بین 2000 تا 3000 میلیگرم در کیلوگرم باشد، سموم با سمیت ضعیف هستند-.
ـ سمومی که 50LD آنها بیش از 3000 میلیگرم در کیلوگرم باشد، سموم فاقد سمیت حاد میباشند-.
مسمومیت:
عبارت هست از اختلالات موقتی یا دائمی فیزیولوژیک و بیوشیمیک ک.ه در نتیجه ورود سم به بدن از یک روش خاص یا راههای متفاوت بوجود میآید-.
1- Lethal dose 50
دوره ابقاء سم یا دوره احتیاط:
مدت مدتی هست که طول میکشد تا غلظت سم در محیط سمپاشی شده .به حد قابل قبولی کاهش یافته و در طول این مدت ورود به آن محدوده ممنوع هست -.
(دوره کارنس)1 :
حداقل مدتی که بین آخرین سمپاشی. و برداشت محصول باید رعایت نمود تا باقیمانده سم به حد مجاز برسد.
وسایل دفع آفات:
کلیه تجـهیزات و وسایل و ماشینآلات، که جهت استفاده سموم مورد استفاده قرار میگیرد-.
عمل دفع آفات:
مجموعه عملیاتی که با رعایت اصول علمی جهت کنترل آفات به کار برده میشود .که در این عملیات علاوه بر کنترل آفت بایستی سلامت محیط زیست، انسان، دام و حشرات مفید را در نظر گرفت-.
فصل دوم ـ الزامات عمومی:
ماده1ـ
کارفرما مکلف هست. قبل از شروع عملیات دفع آفات آموزشهای لازم را بهشرح زیر به کارگران مربوطه ارائه نماید:
درجه سمیت، راههای نفوذ ترکیب فوق به بدن و خطرات آن، متد آماده شود. ن سم، متد استفاده و مورد ها ایمنی کار با دستگاههای سمپاش و تجهیزات جانبی آن، روشهای صحیح سمپاشی و استفاده از وسایل حفاظت فردی، روشها و احتیاطات. لازم جهت باز شود .ن بستههای سم تا انتهای عمل سمپاشی، علائم مسمومیت و اقدامات کمکهای اولیه، دوره ابقاء سم، انبارداری، حمل و نقل، امحاء و دیگر مورد ها مرتبط.
ماده2ـ
کارفرما مکلف هست .در صورت بروز مسمومیت، اطلاعات لازم در مورد مشخصات سم مصرفی، علائم مسمومیت و کمکهای اولیه و پادزهر مندرج در برچسب ظروف محتوی سم را به پزشک معالج ارائه نماید-.
ماده3ـ
کارفرما مکلف هست. نسبت به تأمین آب سالم و بهداشتی و به مقدار کافی به منظور شستشوی چشم و بدن کارگران سمپاش در شرایط اضطراری و پایان عملیات سمپاشی اقدام نماید-.
ماده4ـ
مرز نواحی سمپاشی باید با علائم هشداردهنده مشخص شده. و ساکنان مناطق مسکونی اطراف نیز بایستی به نحو مناسب مطلع گردند-.
ماده5 ـ
کارفرما مکلف هست .نسبت به تأمین وسایل و تجهیزات کمکهای اولیه متناسب با نوع سموم مورد مصرف اقدام نماید-.
ماده6 ـ
در تمامی عملیات دفع آفات و محلهای نگهداری و انبار سموم، خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات ممنوع میباشد-.
تبصره: قبل از شروع عملیات دفع آفات باید اطمینان حاصل نمود که در محل مربوطه، ماده غذایی و آب آشامیدنی وجود نداشته باشد-.
ماده7ـ
کارگرانی که در تماس با سموم میباشند .به محض مشاهده علائم مسمومیت در خویش و یا هر کدام از کارگران، موظفند کارفرما یا نماینده وی را جهت انجام کمکهای اولیه و تأمین معالجات پزشکی مطلع نماید-.
ماده8 ـ
کارفرما مکلف هست مقدار مصرف و نوع سم را حسب مورد با توجه بهدستورالعملهای ارائه شده .از جانب وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ظروف و بستهبندیهای مناسب تهیه نماید-.
ماده9ـ
کارفرما یا مسئولین ایمنی باید در طول مدت دفع آفات بر کلیه عملیات مربوطه نظارت نماید-.
فصل سوم ـ انبار سموم:
ماده10ـ
انبار سم باید متناسب با نوع سم و مقدار آن و شرایط نگهداری باتوجه بهآب و هوای منطقه و حفظ سلامت محیط زیست باشد-.
ماده11ـ
انبار سم باید خشک و خنک و قابل تهویه و دور از دسترس اطفال و حیوانات و اشخاص غیرمجاز و جدا از محل نگهداری .مواد غذایی انسان و دام و بذر و سایر مواد کشاورزی باشد-.
ماده12ـ
طبقه بندی و چیدمان مواد در انبار سموم باید به گونهای باشد تا برچسبها و علائم هشداردهنده به وضوح قابل رویت باشند-.
ماده13ـ
کنترل مستمر عوامل محیطی مانند. دما، روشنایی و تهویه، رطوبت و نیز ظروف و بستهبندیها از نظر پارگی، شکستگی، سوراخشدگی و نشت و تراوش در انبارهای سموم الزامی هست -.
ماده14ـ
انبار سموم باید دارای راههای دسترسی مناسب جهت تردد خودروهای امدادی در شرایط ویژه باشد-.
ماده15ـ
کف انبار سموم باید دارای شیب مناسب به منظور شستشو و سهولت در خروج پسماندهای ناشی از آن باشد-.
ماده16ـ
انبار سموم باید مجهز به سیستم جمعآوری فاضلاب با زهکشی مناسب بوده .تا از ورود ضایعات مواد به آبهای سطحی و زیرزمینی جلوگیری بشود –
تبصره ـ زهکشی سیستم فاضلاب نباید روباز باشد-.
ماده17ـ
انبار سموم باید از مصالح غیرقابل اشتعال ساخته شده باشد-
ماده18ـ
انبار سموم باید مجهز به سیستم تهویه متناسب با حجم آن باشد-.
ماده19ـ.
سیمکشی برق در انبار سموم باید توکار و کلید و پریزها و روشنایی .و سایر وسایل و تجهیزات الکتریکی مانند هواکش از نوع ضدجرقه باشد-.
ماده20ـ
لامپ روشنایی در انبار سموم باید دارای حباب و حفاظ مناسب باشد .و فاصله سموم تا چراغهای روشنایی کمتر از یک متر نباشد-.
ماده21ـ
در انبارهای سموم باید از تابش مستقیم نور خورشید به داخل آن جلوگیری به عمل آید-.
ماده22ـ
انبار سموم باید باتوجه به نوع سم و فضای کارگاه به تجهیزات اعلام و اطفاء حریق مناسب مجهز باشد-.
ماده23ـ
تفکیک سموم در انبار باید متناسب با خواص فیزیکی، شیمیایی و درجه اشتعال و با رعایت سایر اصول انبارداری باشد-.
ماده24ـ
فواصل ردیفها و ارتفاع بستهبندی در انبار سموم باید جهت عبور و مرور اشخاص و وسایل نقلیه و نیز عدم سرایت حریق به ردیفهای بعدی و جلوگیری .از ریزش آنها مناسب باشد-.
ماده25ـ
استعمال دخانیات و ایجاد هرنوع شعله باز در انبار سم ممنوع هست -.
ماده26ـ
نصب علائم خطر مناسب یا تابلو جهت آگاهی دادن و رعایت احتیاطات لازم روی درب انبار الزامی هست –
ماده27ـ
درهای خروج اضطراری انبار سموم باید به طور آشکار علامت‌گذاری شده و به سمت بیرون باز شوند-.
ماده28ـ
رعایت سایر اصول ایمنی مربوط به انبار سموم. مندرج در آئیننامههای حفاظت و بهـداشت کار و سایر مقررات جـاری از نکته قـانون مدیریت پسماند و آئیننامههای اجرایی آن و قانون حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی و سایر مقررات مربوطه الزامی هست -.
فصل چهارم ـ وسایل و تجهیزات دفع آفات:
ماده29ـ
کارفرما مکلف هست. نسبت به تأمین کلیه وسایل و تجهیزات دفع آفات و وسایل آمادهسازی. سموم متناسب با حجم کار، نوع سم و متد دفع آفات اقدام نماید-.
ماده30ـ
وسـایل و تجهیزات دفع آفات باید کاملاً سـالم و ایمن و بـدون عیب بوده و در حین کار نیز مرتباً از طرف کارفرما یا مسـئولین ایمنی مورد بازدید قرار گیرد و در صورت مشاهده .بروز هرگونه عیب و نقص نسبت به ازبین بردن نقص یا تعویض وسیله معیوب اقدام گردد-.
تبصره ـ رعایت کلیه مقررات ایمنی مطابق آئیننامههای مصوب شورای عالی حفاظت فنی به ویژه آئیننامه ایمنی ماشینها و ادوات کشاورزی و استانداردهای موجود در خصوص وسایل و تجهیزات مربوطه الزامی هست -.
ماده31ـ
سرویسها و بازدیدهای دورهای وسایل و تجهیزات دفع آفات باید از طرف کارفرما یا مسئولین ایمنی مورد اجراء قرار گرفته و در پرونده مربوطه ثبت گردد-
ماده32ـ
وسایل و تجهیزات دفع آفات باید بنایراین از پایان عملیات با آب کافی شسته شده .تا آثاری از سم در دستگاه باقی نماند و بر اساس قانون مدیریت پسماند، باقیمانده حاصل از عملیات شستشو معدوم گردد-.
ماده33ـ
کارگر دفع آفات موظف هست. به محض بروز هرگونه نقص یا خرابی در هر کدام از وسایل آماده شود .ن سم، ماشینآلات، تجهیزات و یا وسایل و لوازم حفاظت شخصی فوراً مراتب را به کارفرما یا مسئولین ایمنی اطلاع دهد-.
فصل پنجم ـ آماده شود ن و جابجایی سم:
ماده34ـ
رانندگان وسایل نقلیه حمل سموم باید آموزشهای موردنیاز را دیده باشند-
ماده35ـ
هنگام آماده شود ن سم (اختلاط سم) باید غلظت توصیه شده. روی برچسب به طور دقیق رعایت بشود –
ماده36ـ
عـمل جابجایی سـم از یـک ظـرف به ظـرف دیگـر باید توسـط کارگـران آمـوزش دیده و با رعـایت اصـول ایمنی انجـام گیرد تـا مانع تـراوش سم به اطراف گردد-.
ماده37ـ
انتقال سم از مخازن بزرگ به مخازن دیگر باید توسط شیر تخلیه و یا تلمبه انجام گیرد-.
ماده38ـ
حـمل ظروف محتوی سم در داخـل وسیله نقلیه یا کابیـن تراکتور ممنوع هست -.
ماده39ـ
جهت حمل و نقل و جابجایی ظروف و بستههای حجیم و سنگین محتوی سموم باید از وسایل مکانیکی مناسب استفاده بشود -.
ماده40ـ
نگهداری و حمل سموم دفع آفات، همراه با مواد غذایی، نهادههای دامی و تولیدات کشاورزی در کنار یکدیگر ممنوع میباشد-.
ماده
41ـ سمـوم را نباید در ظروف متفـرقه مانند بـطری آب یا نوشابه ریخته و جابهجا نمود-.
فصل ششم ـ دفع ضایعات سموم:
ماده42ـ
معدومسازی ظروف محتوی سم و سموم باقیمانده باید مطابق قانون مدیریت پسماند و آئیننامه اجرایی آن انجام بشود -.
ماده43ـ
اسـتفاده از ظروف خالی سـموم جهت نگهداری یا حـمل مواد دیگر ممنوع هست -.
ماده44ـ
ظروف خالی سموم را تا زمان معدوم نمودن باید در محلی مناسب و غیرقابل دسترس اشخاص غیرمسئول قرار داد-.
ماده45ـ
در صورت ریختن سم بر روی زمین، ماشینها و تجهیزات و وسایل مرتبط، محل آغشته به سم باید فوراً با متد مناسب تمیز گردد-.
فصل هفتم ـ دوره ابقاء سم:
ماده46ـ
در صورت لزوم، ورود اشخاص به منطقه دفع آفات در دوره احتیاط یا دوره ابقاء سم باید با نظارت کارفرما و با رعایت استفاده. از وسایل حفاظت شخصی مناسب و سایر مقررات ایمنی باشد-.
ماده47ـ
تهیه و نصب علائم هشداردهنده مناسب .جهت زمان سمپاشی و دوره ابقاء سم مطابق دستورالعملهای مندرج در ظروف و بستههای محتوی سموم و آئیننامه علائم ایمنی در کارگاهها در اماکن مربوطه الزامی هست –
تبصره 1ـ علائم فوق باید قبل از استفاده از سموم دفع آفات نصب و بنایراین از اتمام دوره ابقاء برداشته بشود -.
تبصره 2ـ تعداد علائم هشداردهنده باید متناسب با محل، وسعت منطقه سمپاشی شده و محلهای تردد باشد-.
.و
فصل هشتم ـ وسایل حفاظت فردی:
ماده48ـ
کارفرما مکلف هست جهت کارگران مربوطه.وسایل حفاظت شخصی متناسب با نوع و حجم سم و متد و نوع کار را تأمین نماید- .وسایل مذکور از قبیل لباس کار، کلاه، سربند، دستکش، گوش بند، .ماسک تنفسی، کفش، عینک حفاظتی و سایر وسایل مربوطه مطابق آئیننامه وسایل حفاظت انفرادی باید.کاملاً سالم و بیعیب و در مقابل مواد شیمیایی و سموم مقاوم و غیرقابل نفوذ بوده تا از تماس آن با بدن جلوگیری نماید-.
ماده49ـ
هنگام کار با سموم دفع آفات استفاده از ماسک با فیلتر متناسب با نوع سم الزامی هست -.
ماده50 ـ جهت جلوگیری از نفوذ مواد سمی به داخل گوش قبل از استفاده از کلاه یا سربند باید از گوشبند مناسب استفاده گردد-.
ماده51
ـ در صورتی که در زمان کار شود ن با سموم، احتمال آغشته شدن دست تا بازو وجود دارد.باید از دستکشهای ساقبلند که در روی لباس کار قرار میگیرند، استفاده گردد-.
ماده52 ـ
بمنظور جلوگیری .از باقی ماندن مواد سمی در چین و لبه لباسهای کارگرانی که با انواع سموم سروکار دارند، .نباید از لباسهای کار جیبدار و یا لبهدار (دوبل شلوار) استفاده نمایند-.
ماده53 ـ
کارگر دفع آفات موظف هست .وسایل حفاظت شخصی بویژه لباس کار را بنایراین از خاتمه کار بطور جداگانه شستشو و نظافت نموده و هرکدام را در جای مخصوص خویش قرار دهد-.
فصل نهم: سایر مقررات
ماده54
ـ انتخاب سم باید به گونهای باشد که دارای کمترین مقدار خطر جهت انسان، جانداران و محیطزیست باشد-.
ماده55 ـ قبل از انجام عملیات سمپاشی باید نسبت به حذف موانع و یا اصلاح مسیر سمپاشی و یا باز نمودن آن اقدام گردد-.
ماده56 ـ در فضای باز، در مواقعی که باد شدید میوزد نباید اقدام به عمل سمپاشی نمود-.
ماده57 ـ در صورت ضرورت استفاده از هواپیما جهت سمپاشی و بمنظور جلوگیری از پراکنده شدن.سموم در مناطق غیر از مزارع کشاورزی، سمپاشی بایستی در روزهایی که باد نمیوزد انجام گیرد-.
ماده58 ـ در صورتی که سموم مورد مصرف به مقداری باشد که بتوان آن را در قفسه یا جعبه چوبی و یا فلزی قفلدار قرار داد .کارفرما باید قفسه یا جعبه مذکور را تهیه نموده و در جای مناسبی قرار دهد-.
تبصره ـ اگرچه قفسه یا جعبه مذکور به منزله انبار سم تلقی گردیده ولی از شمول بعضی از مواد فصل سوم (انبار سموم) مستثنی میباشد-.
ماده59 ـ کار با سموم دفع آفات جهت کارگران زیر 18 سال تمام، مادران شیرده و یا باردار ممنوع میباشد-.
ماده60 ـ کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، توزیعکنندگان و مصرفکنندگان سموم مکلف به رعایت مصوبات هیأتنظارت بر سموم در خصوص نحوه نصب، نگهداری و درج مشخصات. لازم بر روی برچسب اطلاعات ظروف سموم میباشند-.
ماده61 ـ برچسب ظروف و بستهبندیهای نگهداری .فتکشها باید مطابق مقررات و ضوابط هیئت نظارت بر سموم کشور حاوی مشخصات ذیل باشد:
1ـ عبارت « قبل از استفاده برچسب را با دقت مطالعه نمائید» در بالای برچسب درج گردد-.
2ـ نام عمومی آفتکش-
3ـ نام تجاری و فرمولاسیون آفتکش-
4ـ نام شیمیایی آفتکش-
5 ـ نوع آفتکش و نحوه جذب-
6ـ گروه، نحوه عمل و خانواده آفتکش-
7ـ مقدار ماده مؤثر: براساس وزن به وزن و یا وزن به حجم-
8 ـ درجه خطر ماده مؤثر-
9ـ عبارت « دور از دسترس و دید کودکان.در محل قفلدار نگهداری بشود » بزرگ و درشت در بالای برچسب درج گردد-..
10ـ مورد ها مصرف-
11ـ مدیریت استفاده آفتکشها-
12ـ طریق مصرف آفتکش-
13ـ حداقل مدتی فاصله برداشت (دوره کارنس)-
14ـ احتیاطات لازم-
15ـ سمیت جهت محیط زیست-
16ـ درج علائم خطر Pictogram در برچسب-
17ـ علائم مسمومیت-
18ـ کمکهای اولیه-
19ـ پادزهر-
20ـ شرایط نگهداری آفتکش بایستی در برچسب توضیح داده بشود –
21ـ ذکر نکته زیر بر روی برچسب ضروری هست « با نظر متخصص گیاهپزشک میبایست مصرف بشود »-.
22ـ قید عبارت « ثبت نام و نشانی خریدار . مقدار آفتکش فروخته شده با ذکر تاریخ در دفاتر مربوطه توسط فروشنده ضروری است» روی تمامی بستههای آفتکشها و یا برچسب آفتکشها لازم هست -.
23ـ نام و نشانی و شماره موبایل و آدرس پست الکترونیکی شرکت واردکننده .و نام کارخانه سازنده (واردکننده)، نام و نشانی و شماره تولیدکننده و آدرس پست الکترونیکی (تولیدکننده یا فرمولاتور).
24ـ تاریخ تولید و انقضاء
25ـ شماره بچ و پارت تولیدی
26ـ وزن یا حجم خالص محتوی بسته
27ـ تصویب هیئت نظارت بر سموم
28ـ شماره تائیده سازمان حفظ نباتات
29ـ جهت دریافت اطلاعات زیادتر به بروشور مراجعه گردد-
ماده62 ـ مسئولیت رعایت مقررات این آئیننامه برعهده کارفرمای کارگاه بوده. و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران خسارت وارده به زیاندیدگان میباشد.
این آییننامه مشتمل بر نه فصل و 62 ماده و 6 تبصره به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 28/10/1388 شورایعالی حفاظت فنی مورد بازنگری قرار گرفته و در تاریخ 19/3/1389 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده هست .
آئیننامه مذکور جایگزین آئیننامه حفاظتی کار با سموم دفع آفات نباتی در کشاورزی مصوب 18/1/1373 وزیر کار و امور اجتماعی میباشد.